Hoại tử cơ trên tôm: Cơ chế gây bệnh, nhận diện, giải pháp phòng ngừa và quản lý 

Bệnh hoại tử cơ trên tôm là một trong những hội chứng phổ biến và phức tạp. Bệnh này sẽ ảnh hưởng đến năng suất và cả chất lượng thương phẩm. Hoại tử cơ xuất hiện nhiều ở loại tôm thẻ chân trắng và tôm sú ở những giai đoạn nuôi khác nhau, nhất là tôm đang ở trong trạng thái bị thiếu dinh dưỡng, nhiễm mầm bệnh hoặc stress. Cùng Aquavet đọc hết bài viết để hiểu rõ các cơ chế gây bệnh và cách phòng ngừa và quản lý như thế nào nhé. 

Cơ chế gây bệnh hoại tử cơ trên tôm

Bệnh hoại tử cơ trên tôm là hiện tượng tế bào cơ bị phá huỷ hoặc chết đi do nhiều yếu tố tác động. Khi tôm gặp các điều kiện bất lợi như nhiệt độ thay đổi đột ngột, hoạt động trao đổi chất trong tế bào cơ bị rối loạn, thiếu oxy hay độ pH bị thay đổi. Chính điều này sẽ làm cho màng tế bào bị tổn thương, dẫn đến sự rò rỉ của enzyme nội bào, ion, gây chết tế bào và làm cơ bị đục màu. 

Với những trường hợp tôm bị thiếu dinh dưỡng, nhất là Vitamin C sẽ làm cho quá trình tổng hợp collagen bị cản trở. Từ đó làm cho các liên kết giữa những bó cơ bị suy yếu và tôm dễ bị tổn thương hoặc hoại tử.

Phân loại hoại tử cơ trên tôm

Hoại tử cơ trên tôm do bệnh lý virus hoặc vi khuẩn 

Tác nhân chính gây hoại tử cơ là loại virus IMNV - loại virus có tính truyền nhiễm, lây lan nhanh qua đường tiêu hoá, nguồn nước và khi tiếp xúc. Đây là một trong các bệnh gây ra thiệt hại kinh tế nghiêm trọng đối với ngành nuôi trồng thuỷ sản. Loại bệnh xuất hiện lần đầu tiên tại Brazil vào năm 2002, loại bệnh đã được báo cáo ở nhiều nước như Thái Lan, Indonesia, Việt Nam,...

Bên cạnh đó, loại vi khuẩn vibrio harveyi, V. parahaemolyticus,... cũng gây viêm cơ và hoại tử nếu tôm sống trong môi trường môi trường ô nhiễm. Khi tôm bị nhiễm virus IMNV sẽ có xu hướng co rút lại, vận động yếu, tỷ lệ chết cao và không còn khả năng hồi phục. 

Hoại tử cơ trên tôm do stress môi trường

Loại bệnh này xuất hiện chủ yếu ở những con tôm dưới 30 ngày tuổi hoặc giai đoạn sau khi tôm được thả giống.

Cơ tôm chuyển sang màu trắng đục và thường tập trung ở phần đuôi hoặc phần lưng.

Tuy nhiên nếu tôm được bổ sung đủ dinh dưỡng kịp thời và điều kiện ao được cải thiện, tôm có thể sẽ được cải thiện. 

Dấu hiệu nhận biết và tác hại bệnh hoại tử cơ trên tôm

Dấu hiệu hoại tử cơ trên tôm

Tôm có những biểu hiện bơi không có định hướng, tập trung ở khu vực ven bờ, đáy ao và ngày càng yếu dần.

Phần cơ tôm xuất hiện những mảng có màu trắng sữa, bị đục mờ và không có sự đàn hồi.

Với những trường hợp tôm bị nhiễm IMNV, bệnh hoại tử cơ có thể lan nhanh từ phần đuôi lên đến đầu ngực, đôi khi kèm theo bị rớt vỏ hoặc đầu. 

Tác hại hoại tử cơ trên tôm

Khi tôm bị các bệnh chậm lớn, ăn yếu sẽ làm tăng hệ số FCR (chuyển đổi thức ăn).

Chi phí để điều trị và kiểm soát bệnh tăng cao, đồng thời làm giảm mạnh sản lượng.

Giá trị tôm thương phẩm bị giảm mạnh vì màu sắc của cơ tôm không đạt yêu cấu xuất khẩu, nhất là đối với thị trường EU và Nhật.

Giải pháp phòng ngừa và quản lý tích hợp cho bệnh hoại tử cơ trên tôm

Kiểm soát dịch bệnh 

Cần sát trùng nguồn nước đầu vào bằng hệ thống clo khí, thuốc tím,... 

Đối với ấu trùng hoặc tôm bố mẹ cần thực hiện kiểm dịch kỹ lưỡng.

Đồng thời kiểm tra định kỳ mẫu tôm bằng PCR để phát hiện sớm các bệnh hoại tử cơ (IMNV), bệnh hoại tử gan tụy (EMS). 

Giải pháp phòng ngừa và quản lý tích hợp cho bệnh hoại tử cơ trên tôm

Quản lý môi trường ao nuôi

Giữ độ pH luôn ở mức ổn định từ 7.8 - 8.3 và độ kiềm từ 100 - 140 mg/L.

Hạn chế thay đổi nhiệt độ nước quá 2-3 độ C/ngày.

Duy trì chỉ số DO (oxy hoà tan) > 5mg/L, nhất là vào thời điểm ban đêm hoặc rạng sáng.

Quản lý dinh dưỡng và tăng sức đề kháng

Người nuôi nên lựa chọn những loại thức ăn có chất lượng, đồng thời bổ sung thêm các loại vitamin E, vitamin C, các loại khoáng đa vi lượng (như khoáng Rotamin).

Dùng các loại enzyme và men vi sinh đường ruột để hỗ trợ hấp thu dinh dưỡng.

Tăng cường thêm immunostimulants (các loại chiết xuất từ thảo dược như búp ổi, cao tỏi đen,...)

Xử lý khi phát hiện tôm nhiễm bệnh 

Sau đây là các cách xử lý khi phát hiện tôm nhiễm bệnh: 

• Dùng những loại vi sinh phân huỷ khí độc để giảm stress cho môi trường.
• Thực hiện giảm lượng thức ăn, ngoài ra cần tăng sục khí , bổ sung thêm các loại vitamin và khoáng cho ao nuôi.
• Khi nghi ngờ tôm nhiễm bệnh, người nuôi cần thu hoạch sớm và tiến hành tiêu huỷ tôm bị chết theo đúng quy trình và tránh để lây lan. 

Bệnh hoại tử cơ trên tôm không chỉ là một dấu hiệu lâm sàng mà còn chỉ điểm những vấn đề sâu hơn khi nuôi tôm đó là thiếu dinh dưỡng, stress môi trường hay nhiễm các mầm bệnh nguy hiểm,... Việc đầu tư vào trong các khâu quản lý từ ương giống, chuẩn bị ao nuôi, chăm sóc và phòng bệnh sẽ giúp người nuôi kiểm soát bệnh hoại tử cơ trên tôm được tốt hơn. Nhất là trong bối cảnh khí hậu đang bị biến đổi và xu hướng nuôi thâm canh với mật độ cao, việc hiểu biết, có kiến thức về các bệnh lý và ứng dụng các công nghệ sinh học hiện đại là xu hướng tất yếu để phát triển bền vững ngành tôm Việt Nam.