Bệnh EHP: Nỗi ám ảnh của người nuôi tôm

Trong nuôi tôm, bệnh EHP (Enterocytozoon hepatopenaei) đang là nỗi ám ảnh lớn của người nuôi tôm. Loại bệnh này thường âm thầm gây hại mà không có biểu hiện rõ ràng như bệnh đốm trắng hay phát sáng. Cùng Aquavet đọc hết bài viết để hiểu về bệnh EHP và cách phòng bệnh như thế nào cho hiệu quả nhất nhé. 

Bệnh EHP là gì, vì sao lại nguy hiểm?

EHP là một loại ký sinh trùng vi bào bào tử, bệnh này tấn công trực tiếp vào bộ phận gan tuỵ của tôm. Gan tuỵ là cơ quan đóng vai trò quan trọng trong việc tiêu hoá, hấp thụ các chất dinh dưỡng và dự trữ năng lượng. Khi ký sinh trùng tấn công sẽ làm các tế  bào của gan tụy bị tổn thương làm cho tôm không thể hấp thụ thức ăn một cách hiệu quả.

Bệnh EHP sẽ không làm cho tôm chết hàng loạt mà gây ra tình trạng tôm bị chậm lớn và còi cọc. Bà con có thể thấy tôm vẫn ăn khỏe và hoạt động bình thường, tuy nhiên khi kiểm tra định kỳ lại thấy kích cỡ tôm không tăng trưởng theo đúng thời gian. Tình trạng tôm bị còi cọc hay kích thước không có sự đồng đều là những dấu hiệu đặc trưng của bệnh EHP.

>>> Xem thêm: Phòng ngừa bệnh TPD ở tôm trong thời điểm này

Dấu hiệu nhận biết tôm bị bệnh EHP

Bệnh EHP thường lây lan qua những tôm giống đã bị nhiễm bệnh. Bên cạnh đó, nguồn nước bị ô nhiễm hay thức ăn không được đảm bảo cũng là con đường lây bệnh. Những bào tử EHP có khả năng sống dai dẳng trong môi trường ao nuôi, vậy nên việc phòng bệnh sẽ khó khăn hơn nhiều. 

Với loại bệnh EHP sẽ không làm tôm chết nhanh nên người nuôi cần quan sát kĩ để phát hiện sớm. Dưới đây là những dấu hiệu:

• Bộ phận gan tụy bị tổn thương: Khi kiểm tra tôm, phần gan tụy nằm ở phía sau đầu bị  teo nhỏ dần hoặc nhạt màu so với bình thường, hay có những đốm trắng li ti. Bằng chứng trên cho thấy cơ quan tiêu hoá của tôm đang bị tấn công bởi ký sinh trùng. 
• Tôm có kích thước không đều và chậm lớn: Tôm sau 30-40 ngày nuôi sẽ có sự chênh lệch rõ về kích cỡ. Tuy nhiên, tôm trong cùng một ao có những con đạt size nhưng có nhiều con bị còi cọc, nhỏ hơn so với lứa tuổi dù tôm vẫn ăn khỏe.
• Một số dấu hiệu khác: Tôm bị mềm vỏ, ruột không đầy hay màu sắc bị nhợt nhạt. Đôi khi người nuôi sẽ thấy hiện tượng phân trắng lơ lửng trong ao - dấu hiệu này sẽ không rõ ràng như các bệnh phân trắng khác.

>>> Xem thêm: Hoại tử cơ trên tôm: Cơ chế gây bệnh, nhận diện, giải pháp phòng ngừa và quản lý

Cách kiểm tra tôm bị nhiễm bệnh EHP

Quan sát các dấu hiệu bên ngoài cơ thể (ruột, mắt, biểu bì cơ)

Tôm bị bệnh EHP sẽ có cơ màu trắng và xuất hiện lớp biểu bì mỏng là biểu hiện của tôm đang bị stress. Tôm có những đốm đen trên cuống mắt, trong mô cơ và dọc theo ruột ở phía sau.

Khi EHP lây nhiễm vào ống tuyến tuỵ sẽ làm bong tróc các tế bào, làm ảnh hưởng đến khả năng tiêu hóa của tôm. Vậy nên tôm sẽ không thể tiêu hóa thức ăn hay tái thiết lập các biểu mô bị hư, đồng thời giảm cảm giác thèm ăn và chậm lớn.

Quan sát đường ruột và kích thước tôm theo giai đoạn của người nuôi

Quan sát mắt thường ở 2 giai đoạn:

• Tôm sau 20-30 ngày tuổi: Kích thước không đồng đều, chậm lớn. Bên cạnh đó, tôm còn xuất hiện tình trạng phân đứt khúc, cơ đục, ruột rỗng, khả năng ăn giảm sút, đường ruột bị cong, nhiều đốm trắng, hay chết rải rác. Một vài con tôm có đường ruột bị xoắn và không chặt chẽ. 
• Tôm đạt đến trọng lượng từ 3-4 gam/con (loại size 200 con/kg) bắt đầu chậm lớn đến khi tôm 90 ngày tuổi. 

Quan sát dưới kính hiển vi và quan sát mẫu 

Bà con quan sát bằng mắt thường thông qua những dấu hiệu tôm bị nhiễm bệnh EHP, tuy nhiên có khả năng lúc này tôm đã bị nhiễm bệnh nặng. Do đó, bà con cần kiểm tra bằng các cách bên dưới để đưa ra kết quả sớm và chính xác hơn:

• Soi gan và ruột dưới kính hiển vi với độ phóng đại 100 lần
• Dùng phương pháp PCR (phản ứng chuỗi polymerase) để kiểm tra mẫu gan, có thể gửi mẫu tươi hoặc mẫu cố định trong cồn đến phòng thí nghiệm.
• Chạy PCR với những mẫu phân tôm bố mẹ.

Cách phòng bệnh EHP

Vì bệnh EHP chưa có thuốc đặc trị hiệu quả nên cách tốt nhất là chủ động phòng bệnh.

Cải tạo và vệ sinh ao nuôi

Loại bào tử EHP tồn tại rất lâu trong môi trường ao nuôi, nên sau mỗi vụ cần thực hiện cải tạo theo quy trình nghiêm ngặt. Đầu tiên là nạo vét lớp bùn dưới đáy, tiếp đến là phơi ao, cuối cùng là dùng những loại hóa chất chuyên dụng để khử khuẩn và tiêu diệt mầm bệnh trước khi thả vụ mới. Một số loại diệt khuẩn bà con có thể dùng như hệ thống diệt khuẩn khí Clo, Chlorine, thuốc tím,... Với hệ thống diệt khuẩn khí Clo được nhiều người nuôi đánh giá tích cực bởi những ưu điểm nổi bật như tiêu diệt tới 99% các loại vi khuẩn, tiết kiệm hơn 70% so với clo bột, giữ nước ao ổn định và không gây tồn dư kháng sinh. 

Kiểm soát nguồn tôm giống ngay từ đầu

Đây là bước quan trọng và mang tính quyết định đến sự phát triển của tôm về sau. Người nuôi nên chọn những trại giống có uy tín, có chứng nhận đã kiểm tra PCR và đảm bảo giống sạch mầm bệnh EHP. Việc này sẽ ngăn được những mầm bệnh bị lây nhiễm ngay khi bắt đầu vụ nuôi.

Đảm bảo an toàn sinh học cho trang trại nuôi

Việc duy trì an toàn sinh học cho toàn bộ khu vực trại nuôi là rất cần thiết. Người nuôi cần phải có những biện pháp để kiểm soát người ra vào ao nuôi và thường xuyên khử trùng các dụng cụ và lưới vó. Điều này giúp ngăn ngừa các mầm bệnh ở bên ngoài xâm nhập vào ao, giảm thiểu sự lây lan cho toàn bộ trại. 

Tăng cường sức đề kháng và quản lý môi trường

Người nuôi cần duy trì chất lượng nước ao ở mức tốt nhất để giúp tôm được khỏe mạnh. Đồng thời bổ sung thêm những dưỡng chất cần thiết cho tôm như khoáng chất, vitamin, men vi sinh, thảo dược để giúp gan tụy được khỏe và tăng khả năng miễn dịch tự nhiên để chống ký sinh trùng. Ngoài ra, quản lý thức ăn để tránh tạo sự dư thừa và giúp môi trường ao nuôi không bị ô nhiễm.

>>> Xem thêm: Bacillus amyloliquefaciens: Giải pháp sinh học cho ao nuôi

Bệnh EHP ở tôm không phải cuộc chiến thắng bằng thuốc mà cần phải có chiến lược hiệu quả trong mỗi khâu của quy trình nuôi. Chiến lược này bao gồm từ việc chọn giống chất lượng, cải tạo ao nuôi, duy trì an toàn sinh học nghiêm ngặt và chăm sóc sức khỏe tôm một cách chủ động. Chính sự kỹ lưỡng và đầu tư ngay từ đầu sẽ giúp người nuôi không còn lo lắng về nỗi ám ảnh mang tên bệnh EHP nữa.